UGONJWA WA KISUKARI NI NINI?
Ugonjwa wa kisukari (diabetes) hutokea kutokana na matatizo katika uzalishaji au matumizi ya insulini, homoni inayosaidia kudhibiti viwango vya sukari (glucose) kwenye damu. Kuna aina mbili kuu za ugonjwa wa kisukari:
1.Kisukari cha Aina ya 1 (Type 1 Diabetes):
-Sababu: Kisukari cha aina ya 1 hutokea pale mfumo wa kinga wa mwili unapoanza kushambulia seli za kongosho zinazozalisha insulini. Hii inasababisha upungufu wa insulini mwilini.-Viwango vya hatari:** Sababu za kijenetiki (urithi) na mazingira zinaweza kuchangia. Aina hii ya kisukari huonekana zaidi kwa watoto na vijana.
2.Kisukari cha Aina ya 2 (Type 2 Diabetes):
– Sababu: Kisukari cha aina ya 2 hutokea pale mwili unapopoteza uwezo wa kutumia insulini kwa ufanisi (insulin resistance) au pale kongosho linaposhindwa kuzalisha insulini ya kutosha.– Viwango vya hatari: Uzito kupita kiasi, kutofanya mazoezi ya kutosha, ulaji wa vyakula visivyo na lishe bora, umri mkubwa, na historia ya familia ya ugonjwa huu huongeza hatari ya kupata kisukari cha aina ya 2.
Sababu Nyingine za Kupata Kisukari:
-Magonjwa ya kongosho:Uharibifu wa kongosho unaweza kusababisha upungufu wa insulini.-Matumizi ya dawa:** Baadhi ya dawa, kama vile corticosteroids, zinaweza kusababisha kuongezeka kwa sukari kwenye damu.
– **Mimba:** Baadhi ya wanawake hupata ugonjwa wa kisukari wakati wa ujauzito (gestational diabetes), ambapo mwili unashindwa kutumia insulini vizuri wakati wa ujauzito.
Ugonjwa wa kisukari unaweza kusimamiwa kwa njia mbalimbali kama vile kubadilisha mtindo wa maisha, kutumia dawa, na kudhibiti lishe.
Kisukari ni ugonjwa sugu unaotokea wakati mwili hauwezi kutumia insulini vizuri (Kisukari cha Aina ya 2) au hauna uwezo wa kutengeneza insulini ya kutosha (Kisukari cha Aina ya 1). Matibabu ya kisukari yanahusisha mbinu kadhaa za kudhibiti kiwango cha sukari kwenye damu na kudumisha afya kwa ujumla. Hapa kuna maelezo ya jinsi ya kutibu ugonjwa wa kisukari:
1.Mabadiliko ya Mtindo wa Maisha:
– Lishe Bora: Kula mlo wenye virutubisho muhimu, wanga wenye nyuzinyuzi, matunda, mboga za majani, protini, na mafuta yenye afya. Epuka vyakula vilivyosindikwa na vyenye sukari nyingi.
– Mazoezi: Kufanya mazoezi mara kwa mara (angalau dakika 30 kwa siku) kunaweza kusaidia kupunguza uzito, kuboresha matumizi ya insulini mwilini, na kudhibiti kiwango cha sukari kwenye damu.
– Udhibiti wa Uzito: Kupunguza uzito kupita kiasi kunaweza kusaidia kuboresha udhibiti wa kisukari, hasa kwa wagonjwa wa Kisukari cha Aina ya 2.
2. Dawa za Kisukari:
– Insulini: Wagonjwa wa Kisukari cha Aina ya 1 na wengine wa Kisukari cha Aina ya 2 wanaweza kuhitaji sindano za insulini kusaidia kudhibiti kiwango cha sukari kwenye damu.
– Dawa za Kudhibiti Kisukari: Kuna dawa mbalimbali kama vile metformin, sulfonylureas, na glinides zinazotumiwa kwa wagonjwa wa Kisukari cha Aina ya 2 ili kusaidia mwili kutumia insulini vizuri zaidi au kupunguza uzalishaji wa sukari kwenye ini.
3. Udhibiti wa Mfiduo wa Kisukari:-
Ufuatiliaji wa Sukari kwenye Damu:Ni muhimu kufuatilia mara kwa mara viwango vya sukari kwenye damu ili kuhakikisha vinabaki ndani ya kiwango kinachotakiwa.
– Kupima A1C: Kipimo cha A1C kinaonesha wastani wa sukari kwenye damu kwa muda wa miezi 2-3 na kinapaswa kufanyika angalau mara mbili kwa mwaka.
4. Matibabu ya Ugonjwa Mwingine:
– Udhibiti wa Shinikizo la Damu: Wagonjwa wa kisukari wanapaswa kudhibiti shinikizo la damu ili kupunguza hatari ya matatizo mengine kama vile ugonjwa wa moyo.
– Udhibiti wa Cholesterol: Kudhibiti kiwango cha mafuta mabaya kwenye damu ni muhimu ili kuzuia matatizo ya moyo na mishipa.
5. Elimu na Ushauri:
– Elimu ya Kisukari: Kujifunza kuhusu kisukari na jinsi ya kudhibiti ni muhimu kwa mgonjwa na familia yake.
– Msaada wa Kisaikolojia: Msaada wa kisaikolojia na kijamii unaweza kuwa muhimu kwa wagonjwa wa kisukari, hasa kwa wale wanaopata changamoto ya kuzingatia matibabu au wanaokabiliwa na matatizo ya kisaikolojia yanayohusiana na ugonjwa.
6. Kuzuia Matatizo:
– Matunzo ya Miguu: Watu wenye kisukari wanapaswa kuchunguza miguu yao mara kwa mara na kuchukua tahadhari ili kuepuka vidonda na maambukizi.
– Matunzo ya Macho: Kupima macho mara kwa mara ni muhimu ili kuepuka au kugundua mapema matatizo ya macho yanayohusiana na kisukari.
Ni muhimu kwa mgonjwa wa kisukari kushirikiana kwa karibu na mtoa huduma wa afya ili kuunda mpango mzuri wa matibabu unaolingana na hali yake binafsi.
